Kenniscentrum
Wegwijs in boekenland
Het Vlaamse boekenlandschap bestaat uit verschillende spelers en organisaties die allemaal bijdragen tot een bruisende sector.
Wij lijsten de belangrijkste spelers en hun taak binnen het veld voor jou op.
Letterenbeleid
Het BoekenOverleg is het platform van alle relevante spelers uit het Vlaamse boekenvak. Het streeft naar gemeenschappelijke standpunten en behartigt de gezamenlijke belangen van de boeken- en letterensector, met respect voor de diversiteit en de autonomie van alle actoren. Het BoekenOverleg is systematisch in gesprek met de overheidsdiensten van de verschillende beleidsdomeinen op Vlaams, federaal en Europees niveau die raakvlakken hebben met de letterensector. Het is de eerste en belangrijkste gesprekspartner voor letterengerelateerde thema’s en formeel erkend door de Vlaamse minister van Cultuur.
Literatuur Vlaanderen (voorheen het Vlaams Fonds voor de Letteren) is een Vlaamse Openbare Instelling die via een geïntegreerd letterenbeleid instaat voor een dynamisch en divers letterenveld. Via meer dan 25 subsidievormen maakt het een breed literair landschap mogelijk en verzorgt het de promotie van de Vlaamse literatuur in binnen- en buitenland.
Hun beleid is gericht op de ondersteuning van creatie, productie, presentatie en omkadering. Daarnaast organiseren en financieren ze ook projecten, samenwerkingsplatformen en andere initiatieven die bijdragen tot een breed en divers letterenaanbod.
Auteursbelangen
Hett BoekenOverleg is dé gesprekspartner van de politieke wereld voor thema’s die met boeken en literatuur te maken hebben. Het platform behartigt de gezamenlijke belangen van de boeken- en letterensector, met respect voor de diversiteit en de autonomie van alle spelers die in het BoekenOverleg vertegenwoordigd zijn. Dankzij die unieke samenwerking heeft de sector al veel kunnen realiseren.
De Scenaristengilde is de beroeps- en belangenvereniging van alle scenaristen in Vlaanderen. Zij komen op voor de rechten van de scenarist, organiseren workshops, lezingen en debatten en evenementen waarop scenaristen elkaar kunnen ontmoeten. Daarnaast zijn ze een spreekbuis bij onderhandelingen met auteursverenigingen, het VAF, het Mediafonds, de Federation of Screenwriters in Europe(FSE), filmfestivals, enzovoort.
Economische sector
Belangenorganisatie van Vlaamse uitgeverijen van algemene boeken en van Vlaamse boekenimporteurs. GAU verdedigt de belangen van de uitgevers op de verschillende beleidsniveaus en zetelt in het BoekenOverleg.
Boekhandels Vlaanderen verenigt boekhandels die zich elke dag inspannen om het boek in Vlaanderen op een professionele en passionele manier in de kijker te zetten en om het lezen te bevorderen.
Confituur is de belangenvereniging van en voor de Vlaamse onafhankelijke boekhandel. Confituur reikt jaarlijks een prijs voor de beste Nederlandstalige titel uit en een publieksprijs. Daarnaast biedt Confituur leestips en ze organiseert jaarlijks op 12 december een Dag van de Onafhankelijke Boekhandel, een dag met allerlei activiteiten, waarbij klanten ook een boekengeschenk ontvangen.Inhoud accordeon
Literaire middenveld
Het OLO wordt 4 keer per jaar georganiseerd – tijdens deze vergaderingen komen literaire organisatoren uit alle hoeken van het literaire veld samen om het te hebben over wat er nodig is, wat er speelt, wat er gebeurt binnen Literair Vlaanderen.
Behoud de Begeerte is een Vlaamse literaire organisatie die auteurs en hun werk op tot leven brengt. Ze maken literaire voorstellingen waarin teksten worden gepresenteerd met oog voor vorm, intimiteit en vernieuwing — vaak in combinatie met muziek, dans of beeld. Met tournees en evenementen in binnen- en buitenland bereikt Behoud de Begeerte een divers publiek. Ze ondersteunen zowel gevestigde als nieuwe stemmen en zetten daarbij in op kwaliteit, inclusie en duurzaamheid.
Creatief Schrijven is een vzw voor iedereen die (semi)professioneel schrijft of wil beginnen schrijven. Ze organiseert schrijfcursussen, wedstrijden en schrijfprojecten in Vlaanderen voor deze doelgroep en informeert hen over het Vlaamse letterenveld en de verschillende publicatiemogelijkheden.
De Schrijversacademie (een deelproject binnen CS) begeleidt aspirant auteurs bij het schrijven van hun literaire project tijdens een intensieve opleiding van drie jaar.
deBuren is het Vlaams-Nederlands huis voor cultuur en debat, gevestigd in Brussel. Ze brengen Vlaanderen en Nederland dichter bij elkaar via literatuur, debat, lectuur, talentontwikkeling en maatschappelijke reflectie. Het aanbod omvat lezingen, schrijfresidenties, podcast-/luisterverhalen, open calls zoals Nieuw Geluid en Het Rode Oor, en grote projecten zoals CELA – Connecting Emerging Literary Artists.
Folio is de koepelorganisatie van meer dan veertig Vlaamse cultuur-, literatuur- en erfgoedtijdschriften. Ze vergroot de zichtbaarheid en impact van deze magazines, ondersteunt samenwerking en kennisdeling tussen redacties en behartigt hun belangen richting beleid en partners.
Grafixx is een Antwerpse organisatie die zich richt op het beeldverhaal, illustratie en grafiek. Jaarlijks organiseren ze het Grafixx-festival, daarnaast zijn er thema-avonden, radioprogramma’s, samenwerkingen met partners, een imprint (Sporen) en een mobiele boekenwinkel (De Zinerie).
Passa Porta is een internationaal literatuurhuis gelegen in Brussel. Het vormt een ontmoetingsplek voor schrijvers, vertalers en lezers van over de hele wereld. Met auteursgesprekken, residenties, festivals en literaire projecten stimuleren ze de uitwisseling van ideeën en verhalen over talen en grenzen heen.
PEN Vlaanderen is een organisatie van en voor schrijvers die zich inzet voor vrije meningsuiting en het vrije woord. Ze ondersteunt bedreigde schrijvers wereldwijd, verdedigt het recht op schrijven en spreken zonder censuur en stimuleert het literaire engagement in Vlaanderen via acties, evenementen en publieke tussenkomsten.
Poëziecentrum is het grootste documentatiecentrum voor poëzie in Vlaanderen en Nederland. Ze beheren uitgebreide collecties, van bundels over lesmateriaal tot een klank- en beeldarchief.
Daarnaast organiseren ze evenementen en educatieve workshops om de verspreiding en de kennis van de poëzie te bevorderen. Met de Poëziekrant biedt de organisatie een tweemaandelijks tijdschrift met interviews, besprekingen, reportages, nieuwe gedichten en vertaalde poëzie, columns en vaste rubrieken.
Het Poëziecentrum geeft zelf ook poëzie uit.
Stripgids is het toonaangevende platform voor beeldverhaal in Vlaanderen. Het biedt ruimte aan strips in al hun vormen en genres, van graphic novels tot klassieke reeksen. Via een tijdschrift, evenementen en publicaties brengt Stripgids makers, lezers en denkers samen rond het beeldverhaal als volwaardige kunst- en vertelvorm.
Villa Verbeelding is een museum en literaire ontmoetingsplek in Hasselt met een focus op illustratie voor prentenboeken (in de brede zin) en jeugdliteratuur. Villa Verbeelding maakt het werk van illustratoren en jeugdauteurs zichtbaar, ook ver buiten de muren. Het biedt literaire makers uit binnen- en buitenland kansen om elkaar te ontmoeten, hun talenten verder te ontwikkelen en te delen.
VONK & Zonen is een literair productiehuis dat inzet op nieuwe vormen van schrijven, lezen en vertellen. Het ondersteunt auteurs, ontwikkelt literaire projecten en creëert bruggen tussen literatuur en andere disciplines, met aandacht voor vernieuwing, diversiteit en maatschappelijke relevantie.
Literair erfgoed
De Koninklijke Academie voor Nederlandse Taal en Letteren is een multidisciplinair genootschap dat de Nederlandse taal en letteren bestudeert, literatuur- en taalonderwijs bevordert en onderzoek faciliteert. De KANTL fungeert als adviesorgaan voor de Vlaamse regering.
Tot zijn leden behoren een dertigtal taalkundigen, auteurs en literatuurwetenschappers; het genootschap organiseert jaarlijks culturele en wetenschappelijke evenementen, reikt prijzen uit en beheert een aantal fondsen. Daarnaast neemt de organisatie de zorg voor de Nederlandstalige literaire canon op zich.
Het Letterenhuis is de instelling die zorgt voor het Vlaamse literaire erfgoed: manuscripten, correspondenties, theaterarchieven, affiches, foto’s en andere documenten van schrijvers en maker(s) van vroeger en nu worden verzameld, bewaard en ontsloten
In de leeszaal worden de archieven ter beschikking gesteld voor onderzoek en studie. De collectie kan ook online geïnventariseerd geraadpleegd worden via de databank Agrippa
Het Letterenhuis organiseert tentoonstellingen, lezingen, workshops en andere publieksactiviteiten. Daarnaast biedt het praktische hulp aan wie zijn eigen literair archief wil ordenen of bewaren
Bibliotheeksector
De Vlaamse Vereniging voor Bibliotheek, Archief & Documentatie vzw is de beroepsvereniging van bibliothecarissen, archivarissen en documentalisten.
Het ledennetwerk van VVBAD bestaat uit openbare bibliotheken, hogeschoolbibliotheken, wetenschappelijke en gespecialiseerde bibliotheken, erfgoedbibliotheken, kunstbibliotheken en archieven. De vereniging stimuleert overleg en samenwerking in het werkveld en heeft tot doel uitwisseling van kennis en expertise.
Het tijdschrift Meta signaleert trends en ontwikkelingen in het bibliotheek-, archief-, en documentatieveld.
Cultuurconnect is een organisatie van de Vlaamse Overheid die in 2016 ontstond uit een fusiebeweging tussen Locus en Bibnet. Cultuurconnect is een labo voor bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra, op zoek naar oplossingen voor de digitale uitdagingen in de sector. Met dat doel biedt ze aan die centra een basisinfrastructuur en bouwt ze aan een dienstverlening voor cultuurhuizen (in de ruime betekenis – ook livestreaming van cultuurvoorstellingen voor woonzorgcentra en ziekenhuizen en filmstreaming). Cultuurconnect werkt samen met de cultuurhuizen vanuit een coöperatief bestuursmodel.
Leesbevordering
De cultuurcel van het Vlaams Ministerie van Onderwijs en Vorming faciliteert de beleving van cultuur in het onderwijs om het cultureel bewustzijn te stimuleren. Canon Cultuurcel biedt rechtstreeks ondersteuning aan leerkrachten door hen cultuurpartners en materiaal aan te bieden voor diverse projecten.
Iedereen Leest werkt aan een betere leescultuur in Vlaanderen. Daartoe organiseert ze leesbevorderingscampagnes en projecten voor alle leeftijden en stimuleert zij onderzoek naar lezen en leescultuur.
Iedereen Leest treedt op als coördinator van programma’s en campagnes uit zoals de Jeugdboekenmaand, de Voorleesweek, Boekstart of de Vlaamse Kinder- en Jeugdjury. Ze vormt in Vlaanderen het kenniscentrum op het vlak van leesbevordering.
Beheersvenootschappen
Een beheersvennootschap of voluit vennootschap voor het beheer van de rechten is een collectieve vennootschap die de collectieve auteursrechten beheert voor de aangesloten auteurs (vennoten). Het hoofddoel is het innen van deze collectieve rechten en die volgens de statutair vastgelegde verdeelsleutels verdelen onder de rechthebbende vennoten. Daarnaast bieden ze nog andere diensten, zoals juridisch advies, beurzen, deponering van werken…
De voornaamste beheersvennootschappen voor (literaire) auteurs zijn:
Nederland
De Nederlandse pendant van de VAV. De Auteursbond is de Nederlandse beroeps- en belangenvereniging van schrijvers en vertalers. Ze vertegenwoordigt ruim 1.500 auteurs: prozaschrijvers, dichters, jeugdauteurs, scenarioschrijvers, toneelschrijvers, literair vertalers, boekvertalers, educatieve auteurs, freelance journalisten en ondertitelaars.
VAV en Auteursbond overleggen op regelmatige basis over vastgestelde evoluties en praktijken, en houden elkaar op de hoogte over lopende onderhandelingen.
Het Nederlands Letterenfonds is de Nederlandse evenknie van het Literatuur Vlaanderen en stimuleert door middel van beurzen en subsidies de kwaliteit en diversiteit in de literatuur. Daarnaast verzorgt ze de verspreiding en de promotie van de Nederlands- en Friestalige literatuur in binnen- en buitenland.
GAU behartigt de belangen van de Nederlandse boekenuitgevers van literatuur, kinderboeken en non-fictie. De GAU treedt op als vertegenwoordiger van de leden naar de overheden en de letterensector. Ze onderhandelt en reguleert waar nodig. Ze verleent diensten aan leden, agendeert evoluties en innovaties en biedt een platform voor uitwisseling van best practices.
GAU is een onderdeel van de Mediafederatie, de vereniging voor brancheorganisaties voor mediabedrijven en uitgevers in Nederland.
De Stichting Literaire Rechten Auteurs (Lira) beheert de auteursrechten voor schrijvers, vertalers en freelance journalisten in Nederland. Zoals de Belgische beheersvennootschappen vergoedt Lira auteurs voor het gebruik van hun werk binnen de wettelijke licentie; ze incasseert het aandeel van de auteurs bij Stichting Leenrecht en Stichting Reprorecht, die de vergoedingen innen bij de gebruikers.
Lira zet zich daarnaast als belangenbehartiger in om de positie van auteurs in Nederland structureel te verbeteren.
Lira heeft een ‘brengplicht’ en moet dus in principe op zoek naar de rechthebbende voor een bepaalde vergoeding. Vlaamse auteurs doen er best aan om proactief hun publicaties aan te melden om sneller hun collectieve rechten uit Nederland te ontvangen. Let op: aansluiten is niet mogelijk voor auteurs die reeds zijn aangesloten bij een Belgische beheersvennootschap (SABAM, deAuteurs,…): voor hen is aanmelden de boodschap!
Het Expertisecentrum Literair Vertalen (ELV) heeft als doel de deskundigheid van literair vertalers in en uit het Nederlands te bevorderen om zo de kwaliteit van vertalingen in en uit het Nederlands te waarborgen. Het verzamelt, ontwikkelt en verspreidt kennis en expertise, toegespitst op de vragen uit de markt en de maatschappij.
Het ELV is een partnerschap van de Taalunie, de KU Leuven en de Universiteit Utrecht, in samenwerking met het Nederlands Letterenfonds en het Literatuur Vlaanderen.
De Schrijverscentrale bemiddelt bij lezingen van auteurs in Nederlandse scholen, bibliotheken en organisaties. De Schrijverscentrale adviseert, informeert en verzorgt de praktische en zakelijke afhandeling van gemaakte afspraken.
Opname in de auteurslijst van de Schrijverscentrale is verbonden aan voorwaarden.
Een grensoverschrijdende beleids- en kennisorganisatie die het hele taalgebied verbindt. De Nederlandse, Vlaamse en Surinaamse overheid hebben hun verantwoordelijkheid voor het Nederlands toevertrouwd aan de Taalunie. Met Aruba, Curaçao en Sint-Maarten zijn samenwerkingsovereenkomsten gesloten.
De Taalunie heeft drie hoofdtaken:
- Taalbeleid rondom onderwerpen als taalachterstand, literatuur, taal op de werkvloer en welzijn en participatie.
- Taalinfrastructuur: de autoriteit op gebied van spelling, woordenschat en grammatica.$
- Taalgebruik: denktank voor het onderwijs Nederlands; ze ondersteunt daartoe docenten Nederlands in het buitenland.
Databanken en verspreiding van boeken
Meta4books verzamelt en verspreidt data van boeken en faciliteert via Boekenbank bestellingen tussen bibliotheken, boekhandels en distributeurs. Daarnaast is Meta4books het ISBN-kantoor voor Vlaanderen en Brussel.
Het Centraal Boekhuis (CB) is de logistieke dienstverlener voor het boekenvak in Nederland en Vlaanderen. CB verzorgt de opslag, pakketbundeling, verzending, facturatie en de levering van boeken. CB biedt ook beschikbaarheidsinformatie, een digitaal bestelplatform, managementinformatie.
Het CB is geen ‘commerciële’ groothandel die selecteert uit het aanbod of bepaalde titels promoot: de magazijn- en leveringsfuncties worden geleverd aan iedereen die voor deze diensten wil betalen.
Het e-CB is de belangrijkste dienstverlener voor e-boeken: ook hier verzorgt CB de opslag, levering en facturatie voor alle leveranciers (uitgevers en particulieren, self publishers).
De Printing On Demand-faciliteiten van CB maken het mogelijk om uitverkochte boeken toch leverbaar te houden. Ruim 21.000 titels van 200 uitgevers zijn via POD leverbaar binnen de 24 uur.
Het Centraal Boekhuis is een sectorinstituut: de aandelen zijn in handen van de Nederlandse boekhandels- (NBb) en uitgeversvereniging (NUV).
De Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren is een digitale collectie van teksten uit de Nederlandse letterkunde, taalkunde, secundaire literatuur en cultuurgeschiedenis. DBNL streeft ernaar een volledig overzicht van Nederlandstalige auteurs, hun titels en aanvullende informatie te bieden.
DBNL is een samenwerking tussen de Taalunie, de Vlaamse erfgoedbibliotheken en de Nederlandse Koninklijke Bibliotheek.
Bibliotheek.be is de centrale bibliografische databank van de openbare bibliotheekcollecties. Je vindt er beschrijvingen van boeken, cd’s, dvd’s, games…