Kenniscentrum
Publiceren
Het boekenvak kent sinds enkele jaren een grote toename van alternatieve publicatiemodellen, zoals ‘selfpublishing’ en hybride.
Op deze pagina leggen we het verschil uit tussen een traditionele uitgeverij, uitgeven in eigen beheer en de hybride vorm.
Heb je interesse in schrijven of ben je klaar om te publiceren? Voor advies, opleidingen en publicatiekansen kan je steeds terecht bij Creatief Schrijven.
Traditionele uitgeverij
Een traditionele uitgeverij is een professionele uitgeverij die volgens de gangbare normen van het literaire veld werkt. Ze neemt het volledige proces van uitgeven op zich — van selectie en redactie tot productie, distributie, promotie en verkoop — zonder dat de auteur direct financieel bijdraagt aan de productiekosten of afnameverplichtingen worden opgelegd.
Aan de hand van een aantal criteria van Literatuur Vlaanderen, de VAV en GAU kunnen we de volgende kenmerken vaststellen:
1. Marktgericht
De uitgeverij heeft een vaste vestiging in België/Vlaanderen en geeft boeken uit voor de commerciële of culturele markt.
De publicatie heeft een ISBN-nummer en is opgenomen in relevante databases zoals CB Online.
Er is een aanbod in de boekhandel. Daarbij zet de uitgeverij vertegenwoordigers in die de markt, het potentieel van een boek en van het verkooppunt kennen en de handelaars helpen en adviseren bij de selectie.
2. Het modelcontract
De uitgeverij werkt met een uitgavecontract tussen auteur en uitgever dat voldoet aan de eisen van het modelcontract door de VAV en GAU.
Dit uitgavecontract bevat bepalingen omtrent honorarium, rechten, auteursvergoedingen, redactionele begeleiding, etc.
3. Financiële verantwoordelijkheid
De uitgeverij draagt de kosten voor productie, redactie, promotie, distributie, etc., zonder dat de auteur verplicht wordt bij te dragen aan die kosten.
De auteur ontvangt royalty’s, niet enkel een eenmalige vergoeding of een symbolisch bedrag.
4. Bewaring van kwaliteit
Er is een beoordelingsproces. Deze is geen exacte wetenschap, maar ze gebeurt wel op basis van ervaring, marktkennis en eigen criteria om het economisch risico te beperken.
De uitgever biedt redactionele begeleiding: redactie (taalkundig, inhoudelijk), correcties, vormgeving, etc.
5. Komt in aanmerking voor subsidies / werkbeurzen
Voor uitgevers in Vlaanderen is het gebruik van het modelcontract vaak een voorwaarde om subsidies van Literatuur Vlaanderen te krijgen of om beurzen toegekend te krijgen aan auteurs.
Je manuscript simultaan opsturen naar een aantal willekeurige uitgeverijen is af te raden. Elke uitgeverij heeft immers een eigen fonds met welgekozen accenten. Je kunt dus beter eerst onderzoeken bij welke uitgeverij je manuscript het meeste kans maakt. Let wel: uitgeverijen ontvangen dagelijks stapels manuscripten en lezen heel selectief. Overtuig ze dus met een originele begeleidende brief en durf eruit te springen door een creatieve aanpak. Als je al andere publicaties op je naam hebt staan of in het verleden schrijfwedstrijden won, dan is dat zeker een pluspunt.
Voor poëzie kun je terecht bij Poëziecentrum, Het Balanseer, Uitgeverij P of De Zeef.
De volgende uitgeverijen geven proza uit: Borgerhoff & Lamberigts, De Bezige Bij, Hamley Books, Overamstel uitgevers, Houtekiet, Bibliodroom en Pelckmans uitgevers. Angèle, Ertsberg, Manteau, Salto en Tzarra zitten onder de vleugels van Standaard Uitgeverij. Wil je een manuscript insturen naar één van deze uitgeverijen, dan is er slechts één adres.
Voor non-fictie kun je terecht bij: EPO, Overamstel Uitgevers, Houtekietf, Lannoo of Pelckmans uitgevers.
Lifestyle, design, kunst, fotografie en vormgeving vind je bij: Borgerhoff & Lamberigts, Lannoo, Luster, Bibliodroom maar ook bij Standaard Uitgeverij.
Voor kinder- en jeugdboeken wend je je best tot: Clavis, De Eenhoorn, Hamley Books, Bibliodroom, Lannoo of Pelckmans Uitgevers. Davidsfonds zit onder de vleugels van Standaard Uitgeverij.
(Bron: Creatief Schrijven)
Eigen beheer
Uitgeven in eigen beheer, vaak ook selfpublishing genoemd, betekent dat een auteur zelf als uitgever optreedt. De auteur neemt hierbij zowel de financiële als de inhoudelijke verantwoordelijkheid voor de publicatie: van redactie en vormgeving tot productie, distributie en promotie. Er is dus geen onafhankelijke uitgeverij die de kosten of het risico draagt.
Eigen beheer kan werken voor niche-uitgaven of beperkte doelgroepen, maar voor boeken die in een breed, competitief marktsegment verkocht moeten worden, vormen promotie, distributie en marktkennis de grootste uitdagingen.
Publicatieplatformen of ‘selfpublishingplatformen’ zijn organisaties die auteurs ondersteunen bij het uitgeven van hun werk, zonder dat ze als traditionele uitgeverij optreden. Ze worden vaak gezien als een vorm van selfpublishing, maar bieden aanvullende diensten zoals redactie, vormgeving, drukwerk en distributie.
De belangrijkste kenmerken van een dergelijk platform zijn:
1. Financiële regeling via offerte
In plaats van een contract waarbij de uitgever het financiële risico draagt, werkt een publicatieplatform meestal op basis van een offerte.
De auteur betaalt een selectie van afgesproken diensten voor het realiseren van het boek (drukwerk, lay-out, redactie, promotie).
Er is geen royalty- of honorariumregeling zoals bij een traditionele uitgeverij.
2. Geen overdracht van rechten
In tegenstelling tot traditionele of hybride uitgeverijen, draagt de auteur bij publicatieplatformen zijn of haar auteursrechten niet over.
De auteur behoudt volledige controle over het werk, inclusief beslissingen over inhoud, oplage, prijs en distributie.
- De relatie tussen auteur en platform is voornamelijk één van dienstverlening.
3. Begeleiding
Platformen bieden vaak ondersteuning bij redactie, vormgeving, opmaak en soms distributie.
Deze begeleiding kan sterk variëren, afhankelijk van het platform, het gekozen pakket of de offerte.
1. Volledige verantwoordelijkheid ligt bij auteur
Alle taken van redactie, vormgeving, kaftontwerp, productie en promotie moeten door de auteur zelf worden uitgevoerd of uitbesteed.
2. Beperkte zichtbaarheid
Zonder vertegenwoordigers of relaties met boekhandels (die traditionele uitgeverijen vaak hebben) is brede zichtbaarheid en opname in boekhandels moeilijk, vooral voor debuten. Zonder intensieve promotie en ondersteuning door een uitgever blijft het bereik vaak beperkt tot familie, vrienden en een klein publiek.
Een ISBN garandeert geen promotionele of inhoudelijke meerwaarde. Het is een logistiek nummer; wettelijke depotverplichtingen blijven wel bestaan.
- Vooral bij romans, thrillers, jeugdliteratuur of lifestyleboeken moet de auteur concurreren met duizenden nieuwe titels en het gevestigde aanbod van reguliere uitgevers.
3. Administratieve en logistieke lasten
Verzending, facturatie, betaling en voorraadbeheer zijn tijdrovend en duur.
Als verkoper van een product moet je in principe de fiscale en administratieve regels volgen van een zelfstandige / bedrijf.
4. Geen of beperkte selectie op kwaliteit
Vele selfpublishingplatform selecteren niet op kwaliteit of verkoopbaarheid. Hun verdienmodel is m.a.w. niet gestoeld op de verkoop van boeken, maar de financiële inbreng van de auteur.
Smallpress of zines verwijzen naar kleinschalige, vaak onafhankelijke publicaties die in beperkte oplage – vaak handmatig – worden geproduceerd door auteurs of kleine collectieven. Ze hebben vaak geen commerciële doelstelling en ontstaan in hechte artistieke gemeenschappen.
Deze boekjes worden vaak verspreid via onafhankelijke boekhandels, markten, festivals, of direct via de auteur. Ze zijn een perfect alternatief om de literaire waters te testen.
Hybride
Hybride uitgeverijen bevinden zich in de “grijze zone” tussen traditionele uitgeverijen en self-publishing. Deze vorm van uitgeven is de afgelopen jaren sterk toegenomen, zij het niet altijd met de meest positieve resultaten.
Kort gezegd bieden hybride modellen auteurs de mogelijkheid om hun werk te publiceren zonder hun volledige controle op te geven.
In tegenstelling tot traditionele uitgevers, dragen auteurs bij hybride uitgeefvormen (een deel van) de productiekosten zelf. Vaak gebeurt dit in de vorm van een verplichte afname van x aantal boeken. Tegelijkertijd vraagt een hybride uitgeverij in vele gevallen om (gedeeltelijke) overdracht van auteursrechten, zoals bij traditionele uitgeverijen gebruikelijk is.
De combinatie van financiële inbreng en overdracht van rechten creëert een spanningsveld: de auteur betaalt mee, maar moet tegelijk een deel van de opbrengsten of rechten afstaan.
Hoewel auteurs meer zeggenschap hebben dan bij een traditionele uitgever, hebben zij vaak minder controle over marketing en distributie. Er is daardoor ook geen garantie dat de investering zich terugverdient; het commerciële risico blijft nog steeds grotendeels bij de auteur (zie ‘mogelijke valkuilen’ onder ‘eigen beheer).
Hybride uitgeverijen bieden een middenweg tussen zelf uitgeven en traditioneel publiceren, maar het samenspel van eigen financiële inbreng en gedeeltelijke overdracht van rechten maakt het model risicovol.
Bovendien hebben deze uitgeverijen vaak weinig symbolisch kapitaal en onderhouden ze doorgaans zwakkere relaties met boekhandels. Ze zijn m.a.w. minder goed zijn ingebed in de boekenmarkt dan ze aspirant-auteurs doen geloven.Hierdoor krijgt je boek minder zichtbaarheid en dus ook minder verkoopkansen.
Winst maken met boekverkoop is zelfs voor traditionele uitgeverijen vaak een uitdaging, dus wees altijd kritisch bij al te rooskleurige beloften.
Er bestaan zeker kwaliteitsvolle hybride uitgeverijen, vaak actief in artistieke of nichekringen, waarbij de financiële bijdrage van de auteur wordt gecombineerd met professionele begeleiding. Bij deze uitgevers draait het minder om winst maken en meer om het realiseren van alternatieve, minder commerciële literatuur. Dat zou altijd het uitgangspunt moeten zijn bij een hybride publicatie.