Terug naar het ambacht!

In een tijd waarin teksten in een oogwenk kunnen worden geproduceerd en de schrijftafel steeds vaker plaatsmaakt voor het scherm, rijst de vraag wat er nog overblijft van het schrijfambacht. Welke plek heeft literaire taal in een wereld die draait op algoritmes en automatisch gegenereerde zinnen? En welke waarde kent het boek nog als traag en tastbaar werk?

Voor de vijftiende editie van het VAV Werkcongres keren we terug naar de kern van het auteurschap. Verwacht een dag vol gesprekken, paneldiscussies, lezingen en workshops. We sluiten af met een feestelijke receptie.

Zaterdag 29 november in het Letterenhuis van 10u30 tot 19u

! Deelname is gratis voor studenten en docenten van de Vertalersvakschool Antwerpen  en Amsterdam. Zij dienen zich aan te melden via info@vertalersvakschool.be

Tickets

Plenair debat: de ziel van de taal

11u – 12u30

Met: Astrid Haerens, Peter Holvoet-Hanssen, Mark Dingemanse en Katelijne De Vuyst

Moderator: Saskia Pieterse

Ons dagelijks leven speelt zich steeds vaker af in een stroomversnelling van e-mails, tweets en tekstberichten, al dan niet geschreven met behulp van AI. 

Het geschreven woord blijft het belangrijkste instrument van de auteur. Maar gebruiken we dat woord wel altijd even bewust? In dit openingsdebat onderzoeken we de kunst van het schrijven in een wereld vol automatisch gegenereerde taal en algoritmes. Wat onderscheidt ons werkelijk van de machine als het op taal aankomt?

Terug naar de kern van het vertalerschap (i.s.m. de Vertalersvakschool)

13u45: ‘Het koude kind’ en de vriendelijke robot: over empathie bij lezer, schrijver, vertaler en A.I.

Met: Emy Koopman

14u30: Omgaan met vernieuwing: vertalen en schrijven in een nieuw tijdperk

Met: Manik Sarkar

16u: 99 Tekstballons: Zin en onzin van stripvertaling

Met: Dieter Van Tilburg

16u45: Wil en de Machine

Met: Wil Boesten

‘Het koude kind’ en de vriendelijke robot: over empathie bij lezer, schrijver, vertaler en K.I.’
 
De meeste mensen zijn in staat om zich voor te stellen en in te voelen hoe het is om een ander te zijn. Dit empathische vermogen activeren we bij het lezen en schrijven van verhalende teksten, om de beweegredenen van personages te volgen en te kunnen verdwijnen in een niet-werkelijke wereld. Kunstmatige intelligentiesystemen hebben dit vermogen niet, maar K.I. is inmiddels wel erg goed geworden in het veinzen van empathie en kan bovendien – door de diefstal van talloze literaire werken – teksten genereren die lezers beroeren. Hebben wij mensen nog genoeg voor op de robots om betere schrijvers en vertalers te zijn, wat verstaan we dan onder ‘beter’, en in hoeverre speelt empathie daarbij een rol?Schrijver Emy Koopman helpt ons de waarde van empathie te overwegen door te vertellen over haar promotieonderzoek Reading Suffering. An empirical inquiry into empathic and reflective responses to literary narratives (2016). Daarbij experimenteerde zij onder meer met verschillende versies van een hoofdstuk uit een roman van Anna Enquist, waarbinnen het zinsdeel ‘het koude kind’ lezers bijzonder bleek aan te spreken. Koopman reflecteert op haar eigen deels ‘robotische’ houding als onderzoeker en houdt een pleidooi voor literatuur als het domein van het inefficiënte, meerduidige en menselijke.
 
Emy Koopman (1985, Groningen) is schrijver en – af en toe – journalist, gepromoveerd op psychologisch lezersonderzoek naar literatuur en empathie. In 2016 debuteerde ze met de veelgeprezen roman Orewoet, gevolgd door Het boek van alle angsten (2020), Tekenen van het universum (2022), Kindertrein uit Boedapest (2023) en De vrouw in de kelder (2025). Haar boeken werden genomineerd voor onder meer de Bronzen Uil, de Fintro, de Boon en de BNG Literatuurprijs. In 2020 presenteerde ze de tv-serie Paradijs Canada.
 
Omgaan met vernieuwing: vertalen en schrijven in een nieuw tijdperk
 
AI is gekomen en gaat niet zomaar weg. Als vertalers en schrijvers kunnen we ons verzetten, maar daar schieten we weinig mee op. We kunnen beter op zoek gaan naar manieren om ons ertoe te verhouden: hoe voorkomen we dat we verzuipen en bestendigen we onze positie in dit nieuwe speelveld?
 
Manik Sarkar (1973) heeft inmiddels zo’n tachtig romans vertaald uit het Frans en uit het Engels, o.m. van Philippe Claudel, Joël Dicker, Kamel Daoud en James Baldwin. Daarnaast verscheen in 2024 zijn debuutroman Ossenkop, die inmiddels in zeven talen wordt vertaald.
 
’99 tekstballons: zin en onzin van stripvertaling’
 
Hoe begin je aan een stripvertaling? Mag je ‘strip’ zeggen tegen een ‘graphic novel’? Hoe zorg je dat tekst en beeld passen? Hoe vertaal je humor? En wat als de ruimte ontbreekt? Met ’99 Tekstballons’ krijg je een inkijk in het werk van een stripvertaler.
 
Wil en de machine
 
Vertaalslam tussen vertaler Wil Boesten en een niet-menselijke machine.

Live podcast: kan je schrijven leren?

13u45 – 15u15

Met: Katrien Verelst (SchrijversAcademie), Jeroen Van Rooij (Stichting Perdu), Dimitri Bontenakel (De Verdieping), Astrid Haerens

Moderator: Lisa Van der Auwera

De roep om meer schrijfopleidingen klinkt almaar luider. Maar is dat wenselijk, in tijden van ontlezing, een steeds competitiever boekenvak en AI die zich aan het schrijverschap waagt? Is het veld wel voldoende afgestemd op een jaarlijkse instroom van debutanten? Of kunnen dergelijke opleidingen misschien nuttig zijn voor een veel bredere groep mensen. En ben je überhaupt ooit ‘afgestudeerd’ als schrijver? 

Infosessie: wegwijs in het boekenlandschap

13u45 – 15u15

Met: Carlo Van Baelen

Schrijven. Vertellen. Illustreren. Publiceren. Hoe kom je daartoe?

Vele cursussen en infosessies richten zich op het creatieve luik van het beginnend schrijverschap. Maar hoe zit het eigenlijk met de zakelijke kant? Hoeveel kans maakt een debuut om werkelijk in de boekenrekken te komen liggen? Bestaan er organisaties die je een eindje op weg kunnen helpen? Hoe ziet het professionele auteurschap er precies uit en welk traject gaat hieraan vooraf?

Deze infosessie geeft een heldere inkijk in het huidige boekenlandschap en wijst je zowel op de obstakels als de mogelijkheden die jou als (pre)debutant te wachten staan.

Infosessie: het modelcontract

16u – 17u30

Met: Carlo Van Baelen & Eva Van Remoortel

Een goed contract is essentieel voor de uitgave van een literair werk. Zo weten auteur en uitgever waar ze aan toe zijn, en kunnen beide partijen elkaar houden aan duidelijke afspraken. Toch is het opstellen van zo’n contract niet eenvoudig. Precies daarom bestaat het modelcontract: een praktische leidraad met basiselementen en standaardvoorwaarden die houvast bieden.

Het modelcontract is nu grondig herzien om aan te sluiten bij de realiteit van vandaag. Deze infosessie loodst je door de belangrijkste veranderingen en aandachtspunten.

Infosessie: Hoe pitch je aan een uitgever

16u – 17u30

Met: Mike Beyers

Auteurschap stopt niet bij het schrijven van je boek. Je moet er ook mee naar buiten komen. Hoe vang je de aandacht van een uitgever in die eerste paar minuten? Wat maakt een pitch overtuigend? 

Mike Beyers is docent professionele communicatie aan de UAntwerpen, copywriter en scenarist.

Writers’ room (i.s.m. de SchrijversAcademie)

13u45 – 15u15 (deel 1)

16u – 17u (deel 2)

Met: Raf Njotea, Kris Van Steenberge, Geert Briers & Céline Broeckaert

Moderator: John Vervoort

Voor het vijftiende werkcongres tovert de VAV samen met de SchrijversAcademie de co-creatieruimte van het Letterenhuis om tot een echte schrijverskamer. Kom langs en ontdek het plezier van het schrijven als ambacht én samenspel!

Weinig dingen zijn zo fascinerend als de manier waarop we verhalen construeren. De ene schrijver hanteert een vaste structuur, terwijl de ander liever intuïtief te werk gaat. We openen onze schrijverstafel met een panelgesprek waarin we inzoomen op de schrijf- en maakprocessen van verschillende auteurs.

Hoe werkt dat nu eigenlijk, samen schrijven aan één verhaal? Hoe groeit een plot vanuit losse ideeën tot een stevig narratief skelet? We doen de daad bij het woord en onderzoeken niet alleen hoe we als collectief een verhaal op poten kunnen zetten, maar vooral: hoe je elkaar daarbij kunt aanvullen en uitdagen.

PEN-Dispuut: het N-woord (i.s.m. PEN Vlaanderen

13u45-15u15

Met: Sibo Rugwiza Kanobana, Remo Verdickt

Moderator: Tom Toremans

Met de roman James schreef Percival Everett een antwoord op Huckleberry Finn. Vertaler Peter Bergsma koos er bij de  Nederlandse vertaling voor om het Amerikaanse n-woord onvertaald te laten. Ook gebruikt hij het woord ‘slaven’ in plaats van ‘tot slaaf gemaakten’. Hoe kijken Remo Verdickt en Sibo Kanobana naar deze vertaalkeuze? Had de vertaler deze woorden niet beter vervangen door minder kwetsende woorden? Of zijn er argumenten om in bepaalde omstandigheden het n-woord in een literaire tekst te behouden?

Sibo Rugwiza Kanobana is docent in de sociolinguïstiek en postkoloniale studies aan de Universiteit Gent en Open Universiteit van Nederland.. Remo Verdickt is literatuurwetenschapper, verbonden aan de KU Leuven. Het dispuut wordt gemodereerd door PEN-bestuurslid Tom Toremans.

Workshop: boekbinden

13u45 – 15u15

Met: Zazie Norden

Tegenwoordig vindt het schrijfproces vooral plaats achter de laptop. Maar hoe vaak sta jij stil bij het fysieke boek dat straks in de boekhandel ligt? En weet je eigenlijk hoe een boek wordt gemaakt? In deze workshop maak je kennis je met de basisprincipes van het boekbinden en leer je specifiek de pianoscharnierbinding maken. Dit is een lijmloze binding waarbij de papieren aan elkaar geweven worden.

Live podcast: de toekomst van de poëzie

16u – 17u30

Met: Lies Van Gasse, Mathijs Tratsaert, Patrick Peeters (Literatuur Vlaanderen), Marie-Lynn Herpoel (Pelckmans)

Moderator: Steven Van De Putte

De afgelopen maanden stelde de VAV, samen met een aantal dichters, een zorgwekkende evolutie vast in het poëzielandschap. Uitgevers lijken steeds minder bereid intentieverklaringen af te geven voor dichtbundels — nochtans een cruciale voorwaarde voor het aanvragen van werkbeurzen.

Wordt de papieren bundel stilaan verleden tijd? Hoort poëzie vandaag vooral thuis op het podium of in de digitale sfeer? En wat betekent het voor de kunstvorm zélf als haar platformen steeds vluchtiger en minder tastbaar worden?

Tijdens deze live podcast openen we het debat en denken we na over de plek van poëzie vandaag, over hoe we ruimte maken voor kwetsbare genres — en hoe we die structureel kunnen blijven ondersteunen in een snel veranderend literair ecosysteem.

Workshop: Zinesalon

16u – 17u30

Met: Cil De Vylder

Een zine is een zelfgemaakte, zelfstandig uitgegeven mini-publicatie. Vaak klein van formaat en oplage, maar altijd uniek. Al decennialang worden zines gebruikt om verhalen te delen die buiten de mainstream vallen — van handgeknipte collages tot zorgvuldig vormgegeven boekjes. Het is een radicaal persoonlijk medium waarin de maker volledige controle heeft over inhoud, vorm en verspreiding.

Zines vonden hun oorsprong in kringen van illustratoren, striptekenaars en muzikanten, maar worden vandaag de dag ook veel gebruikt door dichters, essayisten en schrijvers. In deze workshop ga je speels aan de slag met taal en beeld. Het experiment staat centraal. Op het einde van de dag naar huis met een eigen publicatie. 

Dit werkcongres is mogelijk met de steun van: