AI
Elke week staat er wel een artikel over AI in de krant. De technologie evolueert dan ook in een razendsnel tempo. Samen met de European Writers’ Council (EWC) en de Nederlandse Auteursbond volgt VAV deze ontwikkelingen op de voet.
Inbreuk op auteursrechten
De huidige schending van auteursrechten is onacceptabel. Regulering door aangepaste en toegespitste wetgeving is noodzakelijk.
AI-systemen worden getraind met teksten waarop auteursrecht berust, vaak zonder toestemming van de makers. Dit heeft juridische en financiële problemen tot gevolg en tast de integriteit van creatief werk aan. De nieuwe AI-verordening van de EU en de huidige auteurswet bieden onvoldoende bescherming aan schrijvers, vertalers en andere makers.
Volledige transparantie
De werking van grote taalmodellen is een bedrijfsgeheim, de training ervan is ondoorzichtig. Ontwikkelaars moeten duidelijk aangeven met welke datasets ze de modellen trainen. Schrijvers moeten kunnen kiezen of ze willen dat hun werk hiervoor wordt gebruikt en als ze dat willen, moeten ze daarvoor een eerlijke vergoeding krijgen.
Opt-in in plaats van opt-out
De opt-outregeling, waarmee auteurs aangeven dat hun werk niet mag worden gebruikt voor het trainen van generatieve AI, functioneert niet. Het is voor individuen onmogelijk om te controleren of, en op wat voor een manier hun teksten worden gebruikt. Een opt-inregeling, waarbij auteurs toestemming geven voor het gebruik van hun werk, zou beter zijn. Aan die auteurs moet dan een eerlijke vergoeding worden betaald.
Professionele en economische impact
De beroepsuitoefening van schrijvers en vertalers moet worden beschermd, getroffen makers moeten worden gecompenseerd. De Auteursbond steunt initiatieven die alternatieve verdienmodellen verkennen.
AI heeft een significante impact op de inkomenspositie van schrijvers en vertalers. Het concurreren met kosteneffectieve AI-toepassingen zet hen extra onder druk. Bovendien verandert de economische structuur van de literaire- en audiovisuele sector als geheel met naar alle waarschijnlijkheid een nog grotere voorsprong van private businessmodellen op publieke.
Artistieke en ambachtelijke uitholling
Volstrekte transparantie over het gebruik van AI-toepassingen is vereist. Het onderscheid tussen door mensen gemaakt en AI-gegenereerd werk moet herkenbaar zijn.
Menselijke creativiteit is essentieel voor onze culturele identiteiten, waarden en wereldbeelden. Juist mensen zijn met hun verbeeldingskracht en bewustzijn in staat de eindeloze nuances van ons bestaan weer te geven in kunst. Generatieve AI denkt niet, schrijft niet en tekent niet, maar stelt samen op basis van patronen. Veelvuldig gebruik van generatieve AI zal ertoe leiden dat ambachtelijke vaardigheden als schrijven, vertalen of argumenteren door steeds minder mensen beheerst en ingezet kunnen worden. Dit leidt tot verschraling van het culturele landschap, en artistieke en ambachtelijke uitholling.
Verplichte vermelding van door AI gegenereerd werk
Bescherm menselijke auteurs tegen oneerlijke concurrentie met generatieve AI. Lezers en kijkers moeten worden gewaarschuwd als een tekst deels of helemaal is opgesteld met de inzet van kunstmatige intelligentie zodat zij een geïnformeerde keuze kunnen maken met welk werk zij willen kennismaken.
Samenwerking
De risico’s van Generatieve AI-systemen en de benodigde interventies zijn dermate omvangrijk dat zowel de VAV als Auteursbond dit niet alleen kan doen.
We ontwikkelen daarom onze standpunten en voeren onze strategie zoveel mogelijk uit in samenhang en samenwerking met relevante organisaties in het veld. We zetten ons in voor de vorming van een brede en krachtige coalitie die een vuist kan maken jegens bedrijfsleven en naar de overheid. Hiertoe werken we in binnen en buitenland onder andere samen met de beheersvennootschappen en Europese koepels als de European Writers’ Council (EWC), Federation of Screenwriters in Europe (FSE) en European Council of Literary Translators’ Associations (CEATL).
Wat kan ik als auteur zelf doen?
Contract
Voorkom dat je uitgever jouw werk beschikbaar maakt voor de training van AI. Zorg ervoor dat je contract een clausule bevat waardoor dit zonder jouw toestemming niet mogelijk is.
Voorbeeld:
“De [uitgever] mag het werk niet zonder mijn voorafgaande schriftelijke toestemming gebruiken of toegankelijk maken op een manier die kan bijdragen aan het trainen van AI.”
Heb je een contract zonder AI-bepaling? Vraag je uitgever om schriftelijk te bevestigen dat jouw werk niet zonder jouw voorafgaande schriftelijke toestemming wordt gebruikt of toegankelijk gemaakt op een manier die kan bijdragen aan het trainen van AI.
Transparantie
Je uitgever kan ook garanties van jou vragen over het al dan niet gebruiken van AI bij bijvoorbeeld een eerste concept of een ruwe vertaling. Transparantie is in ieders belang om de authenticiteit en originaliteit van menselijke makers te beschermen.
Wat is een opt-out?
Een opt-out is een uitdrukkelijk rechtenvoorbehoud waarbij de auteur aangeeft dat hij niet wil dat zijn werk gebruik wordt om AI te trainen.
De Auteurswet kent twee bepalingen rondom tekst- en datamijnen (tdm), dus schrapen voor AI-training. Op grond van die bepalingen is tdm ten eerste geoorloofd door onderzoeksorganisaties en cultureel erfgoedinstellingen voor wetenschappelijk onderzoek. En ten tweede is het toegestaan voor andere doeleinden, waaronder commerciële doeleinden, tenzij de maker gebruik maakt van een zogenaamde opt-out.
Hoe dien ik deze opt-out te maken?
Het is voorlopig nog niet helemaal duidelijk hoe deze “opt-out” concreet dient te gebeuren.
De wet stelt dat de auteur dit ‘op passende wijze’ kenbaar moet maken. In de DSM-richtlijn wordt echter niet duidelijk gemaakt wat er onder “passende wijze” wordt verstaan. Bij content die online voor het publiek beschikbaar wordt gesteld, wordt dit voorbehoudvolgens Belgisch recht enkel als passend beschouwd indien hierbij ‘machinaal leesbare middelen’ worden gebruikt. Verdere invulling van deze regel zal echter in de (rechts)praktijk moeten plaatsvinden…
Het gebrek aan eenduidige richtlijnen over hoe rechthebbenden effectief kunnen kiezen voor “opt-out”, zorgt voor juridische onzekerheid voor zowel auteurs als AI-ontwikkelaars. Rechthebbenden weten niet zeker hoe zij hun rechten kunnen voorbehouden in overeenstemming met de DSM-richtlijn (bijvoorbeeld: is een voorbehoud in de algemene voorwaarden voldoende?), terwijl AI-ontwikkelaars onzeker zijn over welke content beschikbaar is. Standaardisatie van het opt-out-proces is daarom cruciaal.
Voorlopig geven we de volgende procedure mee: bij papieren producten en losse digitale bestanden moet dit nadrukkelijke voorbehoud, in een voetnoot, in het colofon of in de gebruiks- of leveringsvoorwaarden worden opgenomen. Bij digitale content die online wordt aangeboden moet het voorbehoud in “machine leesbare vorm” in de code van de website(s) of de applicatie(s) worden opgenomen, zodat bots dit voorbehoud lezen (bijvoorbeeld in de robots.txt van een website-URL)
Voor zo’n machine leesbaar “verbod” is voorbeeldcode beschikbaar. Dat is het zogenaamde TDM Reservation Protocol, gemaakt door World Wide Web Consortium (W3C). Deze code is vrijelijk te gebruiken.
Zolang we in deze juridisch onzekere context leven, roepen we alle auteurs en uitgevers op om gebruik te maken van de mogelijkheid om een opt-out te eisen tegen TDM en AI-gebruik. Dit zou het gebruik voor generatieve AI moeten voorkomen, waardoor het trainen van AI met de betreffende teksten en het bewerken van teksten met AI zonder aanvullende afspraken niet is toegestaan. We raden bovendien aan om een aanvulling over de TDM-opt-out op te nemen in bestaande contracten.
Op de website van The Atlantic kun je controleren of jouw werk voorkomt in de LibGen-database die Meta heeft gebruikt om zijn AI-model Llama te trainen. Meer informatie vind je hier.
Het is moeilijk te achterhalen of jouw werk gebruikt is om AI te trainen. Sommige projecten, zoals Have I Been Trained, maken zichtbaar of beeldmateriaal is gebruikt. Voor teksten bestaat zo’n tool nog niet.
Controleer de voorwaarden en privacy-instellingen van clouddiensten die je gebruikt om je werk op te slaan of te bewerken en schakel indien mogelijk AI-analyse uit. Sommige diensten behouden zich standaard het recht voor om je tekst en afbeeldingen te analyseren voor ontwikkelingsdoeleinden. Dit kan, zonder expliciete vermelding, betekenen dat je werk wordt gebruikt om AI te trainen.
Zo introduceerde Adobe in 2022 een instelling voor Content Analysis in zijn Creative Cloud en Document Cloud-services, waarmee het toestemming krijgt om opgeslagen werken te gebruiken voor de ontwikkeling van generatieve AI-producten.
Wees je ervan bewust dat veel AI-systemen zijn getraind met illegaal verkregen materiaal en stel jezelf de vraag in hoeverre je daar aan wilt bijdragen.
- Controleer altijd de feitelijke juistheid van AI-gegenereerde output.
- Wees transparant als je AI gebruikt in je werk.
- Controleer de gebruiksvoorwaarden van AI-systemen; veel AI-tools claimen rechten op in- uitgevoerde content.
Gebruik van AI als hulpmiddel
Let goed op welke teksten je in het AI systeem invoert. In de algemene voorwaarden kan bijvoorbeeld staan dat alle ingevoerde data verder gebruikt mag worden door het systeem. Controleer daarom altijd de algemene voorwaarden van het AI systeem en wees je ervan bewust dat bijna alle softwareleveranciers hun algemene voorwaarden in 2023 en 2024 hebben aangepast.
De nieuwe voorwaarden bevatten namelijk nu clausules waarmee ze tekst, beeld en andere inhoud mogen kopiëren, opslaan, reproduceren en gebruiken voor de optimalisatie of verdere ontwikkeling van AI, inclusief generatieve AI. Dit is niet toegestaan volgens het Europese auteursrecht en de Privacywetgeving, maar opt-out is vaak moeilijk tot onmogelijk gemaakt. Indien de toestemming wordt geweigerd, beperkt de fabrikant de volledige functionaliteit van de software. Zo werken Microsoft, Adobe, Apple, Google, Meta en vele anderen: of je geeft hun toestemming, of je hebt geen toegang meer tot alle diensten.Het is daarom aan de auteurs om de software die ze gebruiken goed te controleren, om niet onbewust een achterdeur te openen die toegang biedt tot hun werken en andere gevoelige zakelijke informatie.
Ook vertalers moeten zich bijvoorbeeld houden aan de opt-out voor TDM of voor generatieve AI en mogen geen teksten uploaden naar niet-veilige machinevertalingssoftware zonder medeweten of toestemming van de auteur of rechthebbende.
Als je de hulp van AI inschakelt tijdens het creatieproces, let dan op dat je zelf geen auteursrechtelijk beschermde werken gebruikt. Zoals eerder aangehaald, werd door de AI-bedrijven vaak geen toestemming gevraagd aan de rechthebbenden tijdens het trainen van hun schrijfbots. We raden dan ook ten stelligste af om door AI gegenereerde teksten en beelden zomaar over te nemen. Als een auteur bijvoorbeeld ChatGPT gebruikt, kan die auteur onbedoeld inbreuk maken op de auteursrechten van collega-auteurs. Check hierbij dus zeker ook de gebruikersvoorwaarden van het AI-systeem met betrekking tot de vrijwaring van inbreuken.
De persoon die AI gebruikt om iets te creëren, bezit geen auteursrecht op deze creatie; de output van generatieve AI wordt immers niet beschermd door het auteursrecht. In Europa kunnen momenteel alleen natuurlijke personen originele werken creëren, en AI-tools niet. Misschien zal dit in de toekomst wijzigen? Het Europese rechtssysteem is er alleszins de dag van vandaag nog niet klaar voor.
“AI-Assisted” vs “AI-generated”
Het gebruik van AI kan zeker een hulpmiddel zijn tijdens de onderzoeksfase of om je op bepaalde ideëen te brengen. Maar ook daar is voorzichtigheid geboden. Als je AI-tools gebruikt om nieuwe “werken” te maken die je auteursrechtelijk beschermd wilt hebben, pas ze dan voldoende aan door vrije en creatieve keuzes te maken en je persoonlijke stempel toe te voegen. Dit kan bijvoorbeeld door creatieve opdrachten (“prompts”) te formuleren, nieuwe elementen toe te voegen, delen te verwijderen, of creatieve nabewerking toe te passen, enzovoort. Door je eigen creativiteit te gebruiken om de AI-creatie te bewerken en te verbeteren, zou je eventueel als auteur van het eindresultaat kunnen worden bestempeld.
Vergeet ten slotte niet om bewijs van je creatieve ingrepen te bewaren, omdat je dit mogelijk nodig hebt om je auteursrecht op een dag te bewijzen. De vraag die zich hierbij stelt is: “welke menselijke bijdrage is vereist?” Dit debat zal in de toekomst verder moeten worden opgevolgd.
De AI-Act (art. 50) voorziet tenslotte in transparantieverplichtingen met betrekking tot output (onder andere bij deepfakes).