Laten we met iets technisch beginnen. De procedure bepaalt dat de Vlaamse regering de voorzitter van het Fondsbestuur benoemt op voordracht van het Fondsbestuur, dat uit zijn leden een kandidaat-voorzitter kiest. Maar de Vlaamse regering wachtte daar niet op. In haar uitvoeringsbesluit staat te lezen dat Mia Doornaert benoemd wordt als voorzitter van het VFL. Dat is wettelijk gezien problematisch, omdat de raad van bestuur nog niet is samengesteld: er moeten nog vier onafhankelijke leden worden toegevoegd aan de zeven politiek geselecteerde kandidaten. Pas dan kan de raad van bestuur samenkomen en een voorzitter voordragen. Dat de Vlaamse regering de eigen procedures niet respecteert, is zorgwekkend. Waarom wil de N-VA, want dat is de partij die Mia Doornaert voordraagt, zo graag rechtstreeks invloed uitoefenen op het letterenbeleid dat ze bereid is daarvoor de wet met voeten te treden? Een objectieve aanleiding is niet te vinden. Er is ook nu al behoorlijk wat politieke controle over de werking van het Fonds: de beheersovereenkomst wordt overlegd met de minister en goedgekeurd door de plenaire vergadering van het Vlaams Parlement, de meerjarenplannen worden overlegd met de minister en de commissie cultuur en die laatste buigt zich jaarlijks over het jaarverslag. Dat levert het Vlaams Fonds voor de Letteren een positieve evaluatie op.

Waarom wordt er dan nu via oneigenlijke weg een voorzitter naar voren geschoven, zeker omdat de regering met deze politieke benoeming in oude stijl de geloofwaardigheid van Doornaert als onafhankelijke voorzitter bij voorbaat heeft geschaad. Het is niet zo vreemd dat er nu getwijfeld wordt aan haar intenties: Doornaert is niet op basis van haar verdiensten in of betrokkenheid bij de literaire sector door de raad voorgedragen – zelfs als de leden van de Raad dat hadden willen doen, kregen ze de kans niet. Haar benoeming is politiek geforceerd, op onwettige wijze.

Er wordt vaak verwezen naar aftredend VFL-voorzitter Jos Geysels, ‘toch ook een politieke benoeming’. Minister van Cultuur Sven Gatz (Open VLD) deed het deze week op Radio 1 nog. Die vergelijking loopt scheef: Geysels is het VFL niet opgedrongen, maar werd conform de procedure vrijwillig voorgedragen door de raad van bestuur. Groen zat op dat moment niet eens in de regering. Geysels was op het moment van zijn aanstelling al een jaar lid van het bestuur van het Vlaams Fonds voor de Letteren, stevig ingebed in de sector en een literair geëngageerd figuur.

De Vlaamse letteren hebben geen baat bij een cultuurstrijd tussen links en rechts. In het letterenbeleid is er maar één factor van belang: kwaliteit

Ook wat dat betreft zitten veel auteurs met vragen over het voorzitterschap van Doornaert. Het is goed mogelijk dat ze graag en veel leest, maar daarover lees je haar zelden of niet. Meer dan als liefhebber van de letteren staat ze bekend om haar polemische, vaak politieke standpunten, iets wat deze week door haar aanvaring met Bleri Lleshi alvast bewezen werd. Een debat over islamofobie tussen Lleshi en Doornaert kan uiteraard interessant zijn, maar het heeft niets te maken met letterenbeleid. De polarisering die op deze digitale caféruzie volgde, heeft de literatuur geen diensten bewezen. De Vlaamse letteren hebben geen baat bij een cultuurstrijd tussen links en rechts. In het letterenbeleid is er maar één factor van belang: kwaliteit. Door de overhaaste handelwijze van de regering hebben we het nu al weken over politieke voorkeuren en individuele opinies. Bij veel auteurs leeft de legitieme vrees dat daarmee de toon is gezet.

Het Vlaams Fonds voor de Letteren is volgens de beheersovereenkomst verantwoordelijk voor een geïntegreerd letterenbeleid van auteur tot lezer. Een dergelijke missie vraagt niet alleen een eindeloze, en bij voorkeur brede liefde voor literatuur, maar ook een groot empathisch vermogen en voeling met een diverse groep auteurs en een nog veel diverser lezerspubliek. Een letterenbeleid dat gericht is op verbreding én verdieping is niet gebaat bij politisering, en de daarbij onvermijdelijke polarisering. Het is evenzeer de vraag wie gebaat is bij een voorzitter die al voor haar officiële benoeming op ramkoers ligt met een deel van de auteurs wier belangen ze straks moet verdedigen en behartigen.

Namens het bestuur van de Vlaamse Auteursvereniging: Matthijs de Ridder, Gaea Schoeters, Jeroen Olyslaegers, Carlo Van Baelen, Isabel Hessel, Paul Verrept, Nathalie Tabury, Kris Van Steenberge, Ignace Cornelissen, Barbara Persyn.