Dit opiniestuk verscheen in geredigeerde versie op donderdag 17 september 2015 in De Standaard.

 

‘Levensbedreigend’: zo noemen de bibliotheken nu het voorstel voor een gereglementeerde boekenprijs dat ze vorig jaar nog zelf mee goedkeurden. Kernbepalingen van het compromis: maximum 15% korting op de boekenprijs, de eerste zes maanden. ‘Woordbreuk’, vinden de partners van het BoekenOverleg, zeg maar: de hele Vlaamse boekensector min één. Maar vooral: er passen ferme bedenkingen bij het nieuwe standpunt van de VVBAD. Dit gaat ons allen aan: met 23% van de Vlamingen als participanten zijn onze bibliotheken wellicht de grootste cultuurpoot. En ze ontvangen bijna 200 miljoen euro subsidies.

 

De essentie: een culturele maatregel

In tien Europese landen, waaronder Nederland, Frankrijk en Duitsland, geldt een gereglementeerde of vaste boekenprijs. Het doel: behoud van de diversiteit in het aanbod en van een breed en kwalitatief net van boekverkooppunten. De reden: stuntkortingen verschralen de markt want versmachten boekhandelaars. Het gaat om een culturele correctie op een economische wetmatigheid, vanwege de specifieke waarden van boeken en lezen. Het buitenland toont dat het werkt.

 

Lage prijzen en maximale service?

De eenzijdige concentratie op ‘prijs’, bijvoorbeeld als gunningscriterium voor bibliotheekaankopen, maakte al veel slachtoffers bij boekhandelaars. Onder meer in buitenlanden zonder vaste boekenprijs. Zo’n prijsfetisjisme verarmt een samenleving en is op het onethische af. Andere sectoren weten daar alles van.

In de boekensector leidt het tot meer monopolievorming, wat nooit in het voordeel zal zijn van de dienstverlening aan bibliotheken. Kwaliteit heeft een prijs. En dan gaat het niet alleen om ‘kastklaar leveren’, maar om snelheid en volledigheid, maatwerk, juiste informatie, gerichte zichtzendingen (niet alleen bestsellers en vlot verkoopbare titels), persoonlijk contact, inspelen op lokale eigenheden. Maximale kwaliteit en maximale korting rijmen niet.

Leidt minder korting noodzakelijk tot minder boekenaankopen? Koop ik minder elektriciteit als de prijs stijgt? Wellicht word ik energiezuiniger, maar uiteindelijk bespaar ik elders. Waarom geldt dat niet voor bibliotheken? Moet minder korting alleen verhaald worden op de collectie (10,7% van de uitgaven)? Is een evenwichtige collectie geen kerntaak van een bibliotheek? Mogen we voor bijna 200 miljoen gemeenschapsmiddelen niet iets meer dan een louter marktgerichte houding verwachten? Met bijvoorbeeld aandacht voor inhoud in plaats van volume?

 

Een enquête met vragen

Deze krant streeft naar waarheidsvinding. Hier gaan we: het nieuwe VVBAD-rapport over de ‘levensbedreiging’ is gebaseerd op een rondvraag bij de bibliotheken. 58,2% antwoordde. De rest vindt de levensbedreiging dus meevallen. Vooral de kleinere gemeenten ontbreken, wat een afwijkend beeld geeft. Om kort te gaan: de (grotere) bibliotheken zijn oververtegenwoordigd. Zij krijgen ook de grootste korting. De gerapporteerde korting van gemiddeld 25% is dus hoger dan in de Vlaamse werkelijkheid. Als de gemiddelde korting 17,5% bedraagt – wij houden rekening met kleinere gemeenten – bedraagt de stijging van de aankoopprijs door de gereglementeerde boekenprijs 1 miljoen euro. 1 miljoen, dat is 0,5% van het bibliotheekbudget (zie de cijfers in het kader). Levensbedreigend?

 

Solidariteit is op haar plaats

Bibliothecarissen, jullie voorstel is geen afdoende noch structurele oplossing. Een korting tot 25% – nog eens zeggen: goed voor 0,5% van het budget – zal niet levensreddend zijn. Laten we blijven samenwerken met een creatief en positief engagement. Ook met de overheid om het maatschappelijke belang van cultuur en van lezen de aandacht en de middelen te geven die ze verdienen. Met jullie 1,5 miljoen gebruikers. En ook samen met de boekensector: auteurs, boekhandelaars, uitgevers, leesbevorderaars, organisatoren… Samen uit, samen thuis voor gedeelde culturele doelstellingen.

 

P.S.: vergeten jullie t.z.t. ook jullie hoofdleveranciers niet, de auteurs? Na jarenlang tegen alle Europese regels in geen of nauwelijks leengeld te hebben betaald, zitten jullie nu met 2,2 eurocent per uitlening op een derde van het gemiddelde van onze buurlanden. Willen we dat ook eens berekenen?

 

BIBLIOTHEEKCIJFERS IN PERSPECTIEFUitgaven van alle Vlaamse bibliotheken samen: 205 miljoen euro (2013)Subsidies (drie overheidsniveaus): 196 miljoen euroAandeel personeelskosten: 78%Aandeel collectieaankopen: 10,7%, waarvan 7,6% voor boekenBedrag aankoop boeken (jaarlijks): 15,5 miljoen, of 6,7% van de Vlaamse boekenmarkt Aantal klanten: 305 gemeenten Aantal leveringen: minimaal 4000 Aantal titels (jaarlijks): ca. 35.000   Hoe werkt het in de praktijk? De bibliothecarissen kiezen voor hun basiscollectie uit een selectie van nieuwe publicaties door de boekhandelaar. Dit is intensieve dienstverlening-op-maat. Schaalvoordelen en hoge marges zijn er dus niet.

Het opiniestuk werd ondertekend door

Leen van Dyck, voorzitter van het BoekenOverleg

Carlo van Baelen, initiatiefnemer van het BoekenOverleg

André Van Dorpe, namens Boek.be

Patrick De Rynck, namens VAV (Vlaamse Auteursvereniging)

Benno Barnard, Gie Bogaert, Reinhart Croon, Peter Holvoet-Hanssen, Hilde Keteleer, Patrick Lateur, Erwin Mortier, Joseph Pearce,  Koen Peeters, Anne Provoost, Marc Reugebrink, Peter Theunynck, David Troch, Walter van den Broeck, Luk Van Haute, Bart Van Loo, Erik Vlaminck en andere leden van de Vlaamse Auteursvereniging.